Wojna w Wietnamie to jedno z najbardziej kontrowersyjnych i traumatycznych wydarzeń w historii Ameryki. Choć od zakończenia działań minęły dekady, ten konflikt wciąż budzi emocje i pozostaje żywym punktem odniesienia dla kultury. Jednym z artystów, którzy podjęli się artystycznego opracowania tego tematu był Francis Ford Coppola - jeden z najwybitniejszych reżyserów Nowego Hollywood. W 1979 roku na ekrany kin wszedł jego film "Psy wojny", który już na zawsze zmienił sposób, w jaki kino przedstawia wojnę. Jak doszło do powstania tego kontrowersyjnego arcydzieła?
Geneza i inspiracje do powstania "Psów wojny"
Wpływ wojny w Wietnamie na kulturę lat 60. i 70.
Lata 60. i 70. to okres głębokich przemian kulturowych i społecznych w Ameryce. Jednym z centralnych punktów tamtej dekady był konflikt w Wietnamie - najdłuższa wojna, w jaką kiedykolwiek zaangażowały się Stany Zjednoczone. Choć początkowo cieszyła się poparciem społecznym, to im dłużej trwała, tym bardziej Amerykanie zaczęli kwestionować sens angażowania się w tę wojnę. Narastały protesty, a wojna w Wietnamie stała się pożywką dla kontrkultury. To właśnie wtedy zaczęto mówić o tzw. "syndromie wietnamskim" - traumie weteranów, którzy wracali do kraju w rozsypce psychiczej.
Książka Michaela Herr "Dispatches" jako źródło inspiracji
Jedną z najważniejszych książek tamtego okresu, która zainspirowała Coppolę do nakręcenia "Psów wojny", był reportaż "Dispatches" Michaela Herr - amerykańskiego dziennikarza, który jako korespondent wojenny przebywał w Wietnamie. Opisywał on w niej koszmar, jakim była ta wojna, ukazując ją z perspektywy szeregowych żołnierzy. Książka wstrząsnęła opinią publiczną i ugruntowała wizerunek Wietnamu jako piekła na ziemi.
Fascynacja Coppoli tematem wojny w Wietnamie
Już wcześniej Coppola wyrażał zainteresowanie problematyką Wietnamu. W 1968 roku wyreżyserował film "Twarzą w twarz", który poruszał tematykę wojny. Jednak dopiero po lekturze książki Herr postanowił w pełni poświęcić się temu tematowi. Według Coppoli żaden film jeszcze nie oddał prawdy o wojnie w Wietnamie. Postanowił więc sam nakręcić obraz, który bezkompromisowo ukaże okrucieństwo i obłęd tego konfliktu.
Proces produkcji i casting do "Psów wojny"
Trudności w znalezieniu finansowania na kontrowersyjny projekt
Pomysł Coppoli na film spotkał się ze sceptycznym przyjęciem w Hollywood. Obawiano się, że tak kontrowersyjny temat zniechęci widownię i przyniesie straty finansowe. Coppola jednak nie poddał się i ostatecznie udało mu się zebrać budżet w wysokości 13 milionów dolarów. Kluczowe okazało się zaangażowanie studia United Artists, gotowego podjąć ryzyko dla ambitnego projektu.
Zaangażowanie gwiazd kina lat 70. do głównych ról
Do głównych ról Coppola zaangażował czołowych aktorów epoki - Martina Sheena, Frederica Forresta i laureata Oscara Marlona Brando. Dla Brando był to powrót do świetności po latach aktorskiego zastoju. Aktor wcielił się w postać tajemniczego pułkownika Kurtza i dostarczył jedną z najbardziej ikonicznych kreacji w historii kina.
Kręcenie zdjęć na Filipinach w ekstremalnych warunkach
Ze względu na wysoki budżet, zdjęcia realizowano nie w Wietnamie, a na Filipinach. Panujący tam klimat doskonale jednak oddawał realia wojny w Wietnamie. Ekipa filmowa pracowała w ekstremalnych warunkach. Aktorzy byli wyczerpani nagrywaniem scen w dżungli przy 40-stopniowym upale. Do tego dochodziły ulewne deszcze, które dodatkowo utrudniały zdjęcia.
Innowacyjna technika filmowania zastosowana przez Coppolę
Użycie kamery ręcznej i naturalnego oświetlenia
Coppola zrezygnował z tradycyjnych technik filmowych, sięgając po stylistykę charakterystyczną dla kina bezpośredniego. Zdjęcia realizowano kamerą z ręki, bez użycia statywu i sztucznego oświetlenia. Dawało to efekt autentyczności i wrażenie, jakby widz brał udział w akcji na równi z bohaterami.
Improwizacja i swoboda aktorów na planie
Reżyser zachęcał aktorów do improwizacji i dodawania dialogów od siebie. Chciał w ten sposób uzyskać maksymalnie naturalne kreacje. Martin Sheen wspominał, że często nie było scenariusza i nie wiedział co ma robić przed kamerą. Miał po prostu reagować na to co dzieje się na planie.
Montaż i zabiegi w stylu cinéma vérité
Podczas montażu Coppola eksperymentował z chronologią scen i narracją. Skakał w czasie, tworząc zamglony, nielinearny obraz. Do tego dochodziły zabiegi inspirowane kinem prawdy - dźwięki natury w tle, zlewające się ze sobą ujęcia. Wszystko to miało potęgować wrażenie chaosu i dezorientacji.
Przesłanie i kontrowersyjna wymowa "Psów wojny"
Psychodeliczny obraz wojny i jej wpływ na psychikę
"Psy wojny" ukazują konflikt w Wietnamie niczym koszmar senny, pełen halucynacji i obłędu. Poprzez zastosowaną stylistykę Coppola starał się oddać stan zbiorowej paranoi, w jakim znaleźli się amerykańscy żołnierze w Wietnamie. Ich poczucie rzeczywistości całkowicie się załamało pod wpływem okropności wojny.
Odwrócenie gloryfikacji wojny i krytyka militaryzmu
Dotychczas kino gloryfikowało wojnę i przedstawiało ją w sposób bohaterski. Tymczasem "Psy wojny" całkowicie odwracają ten schemat, pokazując pustkę i bezsens walki w Wietnamie. Coppola bezlitosnie obnaża absurd zaangażowania USA w ten konflikt. Film stanowi miażdżącą krytykę amerykańskiego militaryzmu.
Szokujące sceny przemocy i okrucieństwa wojny
Szczególne kontrowersje wzbudziły drastyczne sceny ukazujące okrucieństwo wojny. Widzimy między innymi dokonane przez Amerykanów zabójstwo wietnamskiej rodziny oraz rosyjską ruletkę z jeńcami. Te szokujące sceny umawiały zabrnąć w hipokryzję i pokazać prawdziwe oblicze wojny.
Recenzje i odbiór filmu po premierze
Krytyka stylu filmowania i podejścia Coppoli
Niektórzy krytycy, jak Pauline Kael, zarzucali filmowi chaotyczną narrację i brak spójności. Coppolę oskarżano o zbytnie eksperymentowanie kosztem historii. Z drugiej jednak strony pojawiały się też głosy doceniające nowatorstwo jego wizji.
Kontrowersje wokół brutalnych scen przemocy
Duże poruszenie wywołała brutalność niektórych scen, zwłaszcza w kontekście niedawnej wojny. Zarzucano filmowi gloryfikację przemocy i próbę szokowania widza. Sam reżyser bronił się, że chciał jedynie oddać prawdziwy obraz wojny.
Docenienie nowatorskiego ujęcia tematu wojny
Mimo kontrowersji "Psy wojny" zebrały pozytywne recenzje od wielu krytyków, którzy docenili odważne i bezkompromisowe spojrzenie Coppoli na Wietnam. Podkreślano artystyczną wizję reżysera i siłę przekazu antywojennego. Film został uznany za przełomowy w ukazywaniu wojny.
Dziedzictwo i wpływ "Psów wojny" na kino
Inspiracja stylem cinéma vérité dla nowych reżyserów
Cinéma vérité zastosowana przez Coppolę w "Psach wojny" wywarła duży wpływ na późniejszych twórców i cały nurt kina wojennego. Reżyserzy tacy jak Oliver Stone inspirowali się jego stylem, kręcąc filmy o Wietnamie czy wojnach w Zatoce Perskiej.
Prekursorski obraz wojny w Wietnamie na ekranie
Choć wcześniej powstały już filmy osadzone w realiach Wietnamu, to dopiero "Psy wojny" pokazały tę wojnę w pełni jej okrucieństwa. Dzieło Coppoli na zawsze zmieniło sposób kreowania tematyki wietnamskiej na dużym ekranie.
Kultowy status filmu i jego rola w historii kina
Dziś "Psy wojny" uchodzą za jedno z najważniejszych i najbardziej kultowych dzieł w historii kina. Film na stałe zapisał się w kanonie arcydzieł 7. sztuki. Jest uznawany za przełomowy i wytyczający nowe ścieżki w sposobie kreowania tematyki wojennej w kinie.
Podsumowanie
Powstanie "Psów wojny" Francisa Forda Coppoli to jedna z najbardziej fascynujących historii w dziejach kina. Reżyserowi udało się stworzyć dzieło, które na zawsze zmieniło sposób patrzenia na wojnę w Wietnamie. Film ten był możliwy dzięki determinacji twórcy, by opowiedzieć tę historię w sposób szczery i bezkompromisowy. Mimo kontrowersji, jakie wzbudzał, "Psy wojny" na trwale wpisały się do kanonu arcydzieł kina, wytyczając nowe ścieżki w ukazywaniu okrucieństwa wojny. Do dziś film Coppoli pozostaje niedoścignionym wzorem w realistycznym i przejmującym przedstawianiu konfliktu zbrojnego.
Tagi
Udostępnij artykuł
